Dotacje unijne pokrywają część kosztów projektów przyczyniających się do rozwoju gospodarczego kraju. W latach 2014–2020 obowiązują nowe pułapy dofinansowania.
Unia Europejska dąży do tego, aby jej poziom gospodarczy – jako całości – był jak najwyższy, a różnice pomiędzy poszczególnymi krajami jak najmniejsze. Aby uzyskać taki stan spójności przy jednoczesnym wzroście, stosuje różne instrumenty. Należy do nich wsparcie finansowe słabiej rozwiniętych regionów w kluczowych dziedzinach, takich jak rozwój przedsiębiorstw, współpraca nauki z biznesem, podnoszenie kompetencji czy przeciwdziałanie bezrobociu i wykluczeniu społecznemu. Skąd bierze na to pieniądze? Ze składek wpłacanych przez kraje członkowskie. Wysokość wkładu zależy od kilku czynników i jest proporcjonalna do poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju. Tak uzbierana pula pieniędzy trafia z powrotem do członków Unii, jednak proporcje są już zupełnie inne. Na największy zastrzyk finansowy mogą zawsze liczyć kraje najsłabiej rozwinięte, które uzyskują w ten sposób szansę na szybsze pokonanie dystansu dzielącego je od unijnej średniej. Środki te przekazują podmiotom realizującym projekty przyczyniające się do rozwoju gospodarki w formie dotacji.
Na wsparcie kluczowych dla rozwoju obszarów kraje mogą również przeznaczać własne środki budżetowe. Warunkiem jest jednak, aby środki publiczne nie zaburzały funkcjonowania wolnego rynku i nie stanowiły narzędzia nieuczciwej konkurencji dla podmiotów, które z takiego wsparcia nie korzystają.
Zasady pomocy regionalnej
Jednym z rodzajów pomocy, z jakiej korzystają kraje członkowskie Unii, jest pomoc regionalna. Obejmuje ona przede wszystkim dotacje na inwestycje. Zasady jej udzielania regulowane są unijnymi przepisami. Artykuł 107 ust. 3 lit. a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) umożliwia państwom członkowskim przyznawanie pomocy finansowej przeznaczonej na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski, lub takich, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia. Zgodnie z wytycznymi w sprawie pomocy regionalnej warunki te spełniają obszary, których produkt krajowy brutto jest niższy niż 75 proc. średniej unijnej. Do niedawna taki stan rzeczy miał miejsce w całej Polsce. Jednak systematyczny rozwój sprawił, że pierwszy polski region wyrósł ponad tę barierę – jest nim Mazowsze, a w szczególności miasto Warszawa i jej najbliższe okolice.
Jednak i w tych regionach naszego kraju wsparcie może być nadal udzielane, o czym mówi art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Umożliwia on przyznawanie pomocy przeznaczonej na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie pogarsza ona warunków wymiany handlowej. Zgodnie z wytycznymi w sprawie pomocy regionalnej są to te regiony państwa członkowskiego, które są bardziej rozwinięte w stosunku do średniej krajowej lub które w latach 2011–2013 nie przekraczały pułapu 75 proc. średniego unijnego poziomu PKB. Intensywność pomocy na takich terenach jest jednak ograniczona.
W Polsce w okresie od 1 lipca 2014 do 31 grudnia 2020 r. maksymalny dopuszczalny poziom pomocy regionalnej, czyli procentowy udział wartości dotacji w kosztach projektu kwalifikujących się do objęcia pomocą, wynosi od 10 do 50 proc. (patrz mapa).
Maksymalna intensywność pomocy regionalnej udzielanej małym lub średnim przedsiębiorstwom (z wyłączeniem nowych inwestycji o kosztach kwalifikowanych przekraczających 50 mln euro) jest wyższa w stosunku do wskazanych pułapów o 20 punktów procentowych dla małych oraz 10 punktów procentowych dla średnich przedsiębiorstw.
Z kolei pomoc na tzw. duże projekty inwestycyjne, których koszty kwalifikowane przekraczają 50 mln euro, ustala się zgodnie ze wzorem:
I = R × (50 mln euro + 0,5 × B + 0,34 × C)
gdzie: I – maksymalną wartość pomocy dla dużego projektu inwestycyjnego, R – intensywność pomocy dla danego regionu,
B – wielkość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą przekraczającą równowartość 50 mln euro, nieprzekraczającą równowartości 100 mln euro,
C – wielkość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą przekraczającą równowartość 100 mln euro.
Zakazane jest udzielanie pomocy regionalnej dla tzw. przedsiębiorstw zagrożonych i portów lotniczych oraz w sektorach: hutnictwa żelaza i stali, włókien syntetycznych, transportu, energetyki oraz rybołówstwa i akwakultury, rolnictwa i leśnictwa. Przy czym trzy ostatnie obszary objęte są wsparciem regulowanym odrębnymi przepisami.
Inne rodzaje pomocy
Dotacje na inwestycje to tylko jeden z rodzajów pomocy, jaka udzielana jest w krajach członkowskich Unii. Wspierane są też inne typy działań. Dla nich dopuszczalne pułapy pomocy są często inne niż w przypadku pomocy regionalnej.
Wyróżnić możemy na przykład pomoc na przedsiębiorczość kobiet. Jej odbiorcą może być jedynie małe przedsiębiorstwo nowo utworzone przez kobietę. Ma być udzielana w formie zachęcającej kobiety do zakładania nowych przedsiębiorstw w celu zlikwidowania szczególnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, jakie napotykają kobiety, przede wszystkim w odniesieniu do dostępu do finansowania.
Kolejna kategoria to pomoc na ochronę środowiska. Ma zachęcić przedsiębiorców do inwestycji w technologie umożliwiające przedsiębiorstwom zastosowanie norm surowszych niż normy wspólnotowe w zakresie ochrony środowiska.
Obejmuje także:
● zakup nowych środków transportu spełniających surowsze normy,
● pomoc na szybkie przystosowanie małych i średnich przedsiębiorstw do przyszłych norm wspólnotowych,
● inwestycje zwiększające oszczędność energii,
● inwestycje w układy kogeneracji o wysokiej sprawności,
● inwestycje w pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych,
● dofinansowanie badań środowiska,
● możliwość udzielania ulg podatkowych w zamian za inwestycje w ochronę środowiska.
Pomoc przewidziana jest też na usługi doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich udział w targach. Dofinansowane może zostać do 50 proc. kosztów usług doradczych świadczonych przez doradców zewnętrznych oraz taki sam procent wydatków związanych z udziałem w targach.
W latach 2014–2020 rośnie znaczenie wsparcia inwestycji w sposób inny niż poprzez dotacje, np. w formie kapitału podwyższonego ryzyka. Dofinansowywanie w wysokości 50 proc. kapitału przekazywane jest dla funduszu inwestującego w formie udziału kapitałowego w nowe spółki z sektora MSP.
Bardzo istotne jest też wsparcie działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej. Pomoc może zostać udzielona przedsiębiorcy na prowadzenie badań przemysłowych (do 50 proc. dofinansowania) oraz prac rozwojowych (do 25 proc. dofinansowania). Progi te ulegają podwyższeniu o 20 proc. dla małego przedsiębiorcy i 10 proc. w przypadku średniego. Powyżej podane progi ulegają podwyższeniu maksymalnie o 15 proc., o ile projekt badawczy jest realizowany w ramach tzw. efektywnej współpracy, np. przez konsorcjum firm, jednak nie więcej niż do 80 proc. dla badań przemysłowych. Pomoc na działalność badawczą obejmuje także:
● pokrycie kosztów praw własności przemysłowej dla małych i średnich przedsiębiorstw,
● tymczasowe zatrudnienie wysoko wykwalifikowanego personelu,
● dofinansowanie młodych innowacyjnych przedsiębiorstw,
● usługi doradcze w zakresie innowacji i usługi wsparcia innowacji.
Dopuszczalna jest też pomoc szkoleniowa, obejmująca dofinansowanie szkoleń specjalistycznych i ogólnych dla przedsiębiorców i pracowników. Do tego dochodzi pomoc dla pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz niepełnosprawnych.
Obejmuje zazwyczaj sektory znajdujące się w trudnej sytuacji i może przybrać formy:
● subsydiów płacowych na rekrutację pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji,
● subsydiów płacowych na zatrudnianie pracowników niepełnosprawnych,
● rekompensatę dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych.
● rekompensatę kosztów wsparcia udzielanego pracownikom znajdującym się w szczególnie niekorzystnej sytuacji
De minimis
Szczególnym rodzajem pomocy jest de minimis. Od 1 stycznia 2014 roku zasady jej przyznawania reguluje rozporządzenie Komisji Europejskiej 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. Ten rodzaj pomocy przewidziany jest w wielu programach.
Koncepcja pomocy de minimis zakłada, iż pomoc o stosunkowo niskiej wartości nie jest w stanie naruszyć konkurencji lub wywierać wpływu na handel między państwami członkowskimi. O jej formie i wysokości decydują same kraje. Może być udzielona przedsiębiorcy w różnych formach: na szkolenia, inwestycje ale także jako zwolnienia podatkowe czy umorzenia odsetek ZUS i innych.
Często pomoc de minimis obejmuje większy udział kosztów projektu, niżby to wynikało z pułapów określonych dla pomocy regionalnej. Jednak wartość pomocy de minimis, z której może skorzystać pojedynczy przedsiębiorca, jest ograniczona do 200 tys. euro brutto na przestrzeni trzech lat (100 tys. euro w sektorze transportu drogowego towarów). Zaświadczenie o poziomie uzyskanej w takim okresie pomocy de minimis jest wymagane przy ubieganiu się o wsparcie z tej kategorii, warto więc zawsze dowiadywać się od organów udzielających jakiejkolwiek pomocy, czy nie jest ona pomocą de minimis, aby mieć jasność sytuacji co do puli dostępnych jeszcze środków.
Żródło – GP
